Czy sytuację da się uratować? Portal Bankier.pl w swoim artykule „Polacy zapłacą kaucję za plastikowe butelki i puszki” informuje, że prawdopodobnie już niedługo zostanie wprowadzona dodatkowa opłata za plastikowe opakowania. Aby ją odzyskać (a będzie to kwota „minimum 50 groszy”), trzeba będzie opakowanie po takim napoju wrzucić do butelkomatu.
Butelkomaty to nie żadna nowość – w innych państwach, na przykład w Niemczech, podobne maszyny stoją już od lat. Butelki można wrzucać, nawet jeśli nie ma się paragonu. Dwa lata temu, w 2019 roku, eksperymentalny recyklomat stanął też w Warszawie.
O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy profesora UEW, doktora hab. Piotra Szymańskiego:
Od początku 2021 roku w Unii Europejskiej obowiązuje podatek od plastiku. Czy doczekamy się długo obiecywanego kaucyjnego systemu opakowań po napojach?
Od wielu lat w Polsce system skupu opakowań po napojach (butelek szklanych i plastikowych) nie działa prawidłowo. W efekcie produkcja napoi w Polsce odzwierciedla bardziej gospodarkę linearną niż gospodarkę typu re-use i daleka jest od docelowego modelu gospodarki obiegu zamkniętego.
Obowiązujący w Polsce od lat model produkcji napoi i beztroski w zakresie zagospodarowywania opakowań po nich znajduje odzwierciedlenie w danych Eurostatu. W 2018 roku w Polsce zebraliśmy 35,7% opakowań plastikowych. To mniej niż wynosi średnia w Unii Europejskiej (41,5%) i znacznie mniej niż zbierają nasi południowi sąsiedzi (Czechy 57%, Słowacja 51,4%). Lepiej wygląda sytuacja w zakresie butelek szklanych, ale również odbiegamy od średniej unijnej (Polska 61,8%, średnia UE 75,8%, Belgia 100%, Finlandia 99,3%). Najkorzystniej prezentuje się zbiórka opakowań metalowych, w tym puszek aluminiowych (Polska 75,5%, średnia UE 82,9%, Niemcy 91,7%).
Wymogi w zakresie gospodarowania opakowaniami będą rosły w najbliższych latach. Według unijnej dyrektywy odpadowej Polska jest zobowiązana do ponownego użycia i recyklingu odpadów opakowaniowych na poziomie 65% w 2025 roku i 70% w 2030 roku.
Brak systemu kaucyjnego w zakresie opakowań po napojach utrwalił się w postawach klientów. Przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Środowiska w listopadzie 2019 roku badania świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców wskazują, że jedynie 26,8% respondentów podczas zakupów zwraca uwagę, czy butelka (szklana) jest zwrotna. Z badań tych wynika również, że 34,7% badanych opowiada się za wprowadzaniem kaucji zarówno na butelki szklane, jak i plastikowe, a zbliżona grupa (33,4%) jest przeciwna. Respondentów zachęciłaby do zwrotu butelek po napojach możliwość zwrotu butelki w każdym sklepie/punkcie bez względu na miejsce zakupu (49,6%), a dla 42,6% decydująca jest bliska odległość od punktu zbiórki butelek. Nieznaczna większość ankietowanych (53,3%) oddawałaby plastikowe opakowania po napojach na takich samych zasadach jak butelki szklane.
Te postawy producentów i konsumentów napoi powinny się zmienić. Impulsem może być wprowadzenie w Unii Europejskiej od początku 2021 roku podatku od plastiku (plastic tax) w wysokości 80 eurocentów za każdy kilogram nieprzetworzonych odpadów. Polska po specjalnej zniżce (117 mln euro) ma zapłacić 429 mln euro za bieżący rok.
System kaucyjny na butelki plastikowe od wielu lat funkcjonuje w wielu krajach Unii Europejskiej. W Polsce jego wprowadzenie jest zapowiadane od 2019 roku. W marcu 2021 Ministerstwo Klimatu ponownie go anonsuje, ale wciąż bez konkretnych dat.
