Szklana kula
Jako demograf zajmuję się opisem zjawisk ludnościowych. Korzystam z wiedzy specjalistycznej, wiarygodnych źródeł danych, choć zestawienia nie zawsze są kompletne, próbuję w prosty sposób objaśnić, co widzę. Nie wróżę z fusów. Czytelniku, myślisz, że mam szklaną kulę, w której widzę przyszłość, skutki wydarzeń?! To tylko metafora mojego sposobu widzenia zjawisk demograficznych.
W 2020 roku zmarło 484 tysięcy osób, czyli o 18% więcej niż w roku wcześniejszym. Jakie będą konsekwencje tego wzrostu? Tym pytaniem zakończyłam poprzedni tekst na blogu. Spoglądam dwukrotnie w szklaną kulę… A jednak…
Odpowiedź po pierwszym spojrzeniu
Liczba zgonów, urodzeń oraz migracji kształtuje liczbę i strukturę ludności.
Brak jeszcze pełnych danych o urodzeniach w 2020 roku, do listopada urodziło się 329 tysięcy dzieci1, a w 2019 roku 375 tysięcy.
Na podstawie tych niepełnych informacji mogę sądzić, że Polska doświadczyła w 2020 roku ubytku naturalnego ludności. Do listopada liczba ludności zmniejszyła się na skutek ruchu naturalnego o 94 tysiące osób. W całym roku liczba zgonów przewyższy liczbę urodzeń. Piszę w czasie przyszłym, bo podaję tu dane dotyczące jedenastu miesięcy. Skala tego ubytku będzie większa niż w latach 2018-20192 (rys. 1). Z danych o migracjach wiele nie wyczytam, obejmują bowiem pierwsze półrocze 2020 roku3. Do Polski przyjechało na stałe o 2,8 tysiąca osób więcej, niż wyjechało. W rejestracji bieżącej zauważam, że w kolejnych miesiącach zmniejszała się faktyczna liczba ludności. Na koniec listopada było 38296 tysięcy osób, o 87 tysięcy mniej niż w końcu 2019 roku. Obliczam saldo migracji jako różnicę faktycznego ubytku ludności i ubytku naturalnego. Przez jedenaście miesięcy saldo migracji było dodatnie, 6,5 tysiąca osób więcej przyjechało, niż wyjechało. Obraz nieco rozmyty w tym spojrzeniu…
Odpowiedź po drugim spojrzeniu
Epidemia wpłynęła na kondycję zdrowotną społeczeństwa. Pacjenci odłożyli – z przymusu lub dobrowolnie – wizyty u lekarzy specjalistów. Nieleczone choroby rozwijały się, prowadziły do śmierci. Wzrosła liczba zgonów i ich natężenie, czyli umieralność.
Syntetyczne informacje o stanie zdrowia populacji odczytam z tablic trwania życia. Jakie informacje? O przeciętnym dalszym trwaniu życia, czyli ile lat średnio ma do przeżycia osoba (kobieta, mężczyzna) w wieku x ukończonych lat przy danych warunkach umieralności populacji. Te warunki są związane z liczbą i strukturą zgonów według płci, wieku, miejsca zamieszkania. Z kolei liczba zmarłych oraz dożywających jest podstawą do oszacowania prawdopodobieństwa zgonu dla każdego rocznika oraz płci. Inne parametry tablic trwania życia są wyznaczane na podstawie prawdopodobieństwa zgonu. Skomplikowane to… Ale tablic trwania życia dla 2020 roku jeszcze nie ma, będą latem 2021 roku.
No dobrze, ale jakie będzie przeciętne trwanie życia w 2020 roku? Możliwe, że krótsze niż w 2019 roku. Prawdopodobne jest też skrócenie trwania życia w zdrowiu, czyli oczekiwanej liczby lat do przeżycia w zdrowiu i bez niepełnosprawności. Wyraźnego obrazu nie ma w tej wizji…
Pozostaje obserwacja z wcześniejszych lat, że średnio żyjemy dłużej, znaczną część w zdrowiu (rys. 2).
W 2019 roku przeciętne trwanie życia mężczyzny (dokładniej, chodzi o urodzonego w tym roku chłopca) wynosiło nieco ponad 74 lata, a kobiety (urodzonej dziewczynki) – prawie 82 lata4. Ale w zdrowiu średnio mężczyzna przeżyje prawie 60 lat, a kobieta – nieco ponad 63 lata5.
Każdą z tych odpowiedzi – wizji w szklanej kuli – mogę zweryfikować, gdy będą ostateczne dane za 2020 rok. Poczekam. Mogę też przyjrzeć się prognozom ludnościowym. Jak wejść do świata przyszłości? Czy jak Will w Mrocznych materiach wyciąć okno i przejść do innego świata? Ale o tym w innej opowieści…
Czytelniku, jeśli zaciekawił Cię ten tekst, zachęcam do lektury wcześniejszych moich wpisów: Oswajanie z liczbami w epidemii oraz Obserwacja z lupą czy lunetą?
Przypisy:
1. Główny Urząd Statystyczny (2021). Biuletyn Statystyczny Nr 12/2020. Pobrano z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej/biuletyn-statystyczny-nr-122020,4,107.html (10.02.2021).
2. Główny Urząd Statystyczny (2020). Rocznik Demograficzny 2020. Pobrano z https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2020,3,14.html (10.02.2021).
3. Główny Urząd Statystyczny (2020). Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 30.06.2020). Pobrano z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-30-06-2020,6,28.html (10.02.2021).
4. Główny Urząd Statystyczny (2020). Trwanie życia w 2019 roku. Pobrano z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2019-roku,2,14.html (10.02.2021).
5. Główny Urząd Statystyczny (2020). Trwanie życia w zdrowiu w Polsce w latach 2009-2019. Pobrano z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-zdrowiu-w-polsce-w-latach-2009-2019,4,1.html (10.02.2021).
dr hab. Joanna Krupowicz, prof. UEW
Zajmuje się demografią, statystyką, ekonometrią i prognozowaniem. Pracuje w Katedrze Prognoz i Analiz Gospodarczych UEW. Jest tutorem akademickim.
Z namiętnością czyta reportaże, kryminały, fantasy. Uprawia borówki i maliny w ogrodzie. Prowadzi kuchnię roślinną.
Jej talenty według badania Gallupa to: zgodność, rozwaga, bezstronność, odpowiedzialność i intelekt.
Polecamy artykuły tej samej autorki
