Jaki mamy wybór?
Bez względu na to, jak traktujemy świąteczną choinkę, stajemy przed koniecznością dokonania wielu wyborów. Mamy wówczas do czynienia z pięcioma wariantami decyzyjnymi.
1) Wybór plastikowego drzewka
Oszczędza się w ten sposób jego naturalne odpowiedniki, ale zwiększa ilość odpadu plastikowego. Taką ozdobę można wykorzystywać przez kilka lat. Jednak aby uproszczony rachunek ekologiczny się wyzerował, trzeba użytkować ją przez dwadzieścia lat – i to pod warunkiem, że drzewko ma certyfikat Carbon Trust. Oznacza to zupełną utratę walorów estetycznych i nie jest proste w warunkach wszechobecnych mód i nacisków marketingowych. Ponadto każde dwumetrowe sztuczne drzewko pozostawia ślad węglowy w wielkości około 40 kg CO2. Trudny jest również ich recykling, ze względu na łączenie plastiku i metalu, a dodatkowo uwzględnić należy energię zużytą w produkcji i transporcie z Chin, które są obecnie największym producentem sztucznych choinek na świecie.
2) Choinka cięta
Wybór tradycyjnej, naturalnej choinki. Jej walorów estetycznych i zapachowych (wręcz aromaterapii) nie sposób przecenić i nie można ich zastąpić najlepszymi nawet sprayami. Wybór taki potwierdza 2/3 respondentów. Oznacza to jednak konieczność wycięcia żywych roślin bez względu na to, czy pochodzą z hodowli na plantacjach, czy są z tak zwanych wycinek zdrowotnych (pielęgnacyjnych). Dodatkowo pozostaje konieczność utylizacji pozostałej biomasy, dość trudna w warunkach indywidualnych mieszkań czy domów. Ostatnie lata przyniosły jednak kilka pomysłów w tym zakresie, na przykład utylizację termiczną i kompostowanie czy żywność dla zwierząt. W Polsce takich ciętych drzewek przygotowuje się około 6 milionów rocznie, z 80 milionów choinek europejskich, głównie niemieckich i duńskich.
3) Drzewko w doniczce
Wybór naturalnego drzewka pozostawionego w donicy z ziemią oraz jego ukorzenieniem daje możliwość późniejszego (najlepiej w marcu) wsadzenia takiej rośliny do ziemi. Wymaga to jednak posiadania odpowiedniego miejsca (ogrodu lub działki, wyznaczonego miejsca w parku czy lesie). Warto pamiętać, że około 90% takich drzewek kontynuuje swoje życie.
Opcja ukorzenionego drzewka posiada ciekawe konsekwencje środowiskowe:
– drzewka emitują znaczą ilość tlenu, tyle, ile potrzebują 2-3 osoby, i absorbują CO2 w ilości wytwarzanej przez dom jednorodzinny,
– drzewka iglaste (świerki czy jodły) wyglądają estetycznie, są przyjazne energetycznie dla człowieka,
– w ostatnich latach doniczkowe choinki można wypożyczyć i zwrócić po świętach.
4) Święta bez choinki
Rezygnacja z choinki oznacza jednak rezygnację z nadal popularnego elementu tradycji i marketingu handlowego.
5) Choinka wirtualna
Wybór drzewka wirtualnego wyświetlanego na ekranie lub w postaci hologramu, co prowadzi jednak do wzrostu zużycia energii.
Czynniki
Który zatem wariant jest najbardziej ekologiczny? Rzeczywiste wybory choinek świątecznych określają różne czynniki, nie tylko typowo rynkowe. Należy zatem pamiętać zarówno o: (1) cenach i dochodach, jak i (2) łatwości dostępu i nabycia, (3) skutkach poużytkowych, (4) tradycji i czynnikach psychologiczno-religijno-kulturowych czy (5) skutkach ekologicznych. Cena nadal pozostaje ważna, ale nie jest tak wysoka, aby skłaniała do poszukiwania alternatywnych rozwiązań.
Ocena ekologiczna
Liczba produkowanych sztucznych oraz uprawianych drzewek naturalnych nie generuje obecnie niedostatków na rynku choinek. Dostępność nie jest zatem zasadniczą determinantą wyborów konsumenckich. Nie wywołuje też szerszego zjawiska ich kradzieży, jak to miało miejsce w gospodarce niedoborów. Naturalne choinki wymagają jednak pewnych dodatkowych czynności – nawadniania, utrzymywania odpowiedniej, niższej temperatury, co dodatkowo redukuje emisję CO2 z gospodarstwa domowego, wymagane jest także sprzątanie biomasy. Ale naturalne cięte drzewka zmieniają się w odpady biologiczne, skutecznie i szybko neutralizowane oraz przyswajane w środowisku przyrodniczym. Dodatkowe prace mogą niektórych nabywców zniechęcać do drzewka naturalnego. Należy jednak pamiętać, że obniżenie temperatury w domu o 1oC zmniejsza zużycie energii o około 7-8% i ogranicza rocznie emisje dwutlenku węgla o około 300 kg rocznie. Oznacza to podwójne korzyści środowiskowe i niższe rachunki za ogrzewanie.
Wstępne zestawienie korzyści i kosztów wyboru określonego wariantu pokazuje, że bardzo ekologiczne rozwiązanie – brak choinki – odbiera zupełnie walory ekonomiczne, kulturowe i tradycyjny klimat związany ze świętami. Wybór opcji nr 5 przesuwa święta do świata wirtualnego i prowadzi do większego zużycia energii czy specjalnego sprzętu. Pozostają trzy pierwsze warianty, wśród których wybór ukorzenionego drzewka wydaje się najbardziej przyjazny dla środowiska przyrodniczego.
Ostateczne rozstrzygnięcie tytułowego dylematu otrzymamy dopiero po precyzyjnej analizie korzyści i kosztów poszczególnych wyborów. Może warto takie badania zrealizować?
_______________
Prof. Agnieszka Becla – pracownik Katedry Ekonomii Ekologicznej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Jej zainteresowania badawcze obejmują: ekonomię informacji, funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy oraz ekonomię ekologicznej i ekologiczne uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego.
_______________
